Fotoğrafların Dili ve Cinsiyetçi Karakteri

“Kadın doğulmaz, kadın olunur.” Bunun 5 bin yılı aşkın bir zamanda oluştuğunu biliyoruz, bu yolculuğu sosyal medyada yayınlanacak kısa yazıda anlatabilmek mümkün değil, onun için burada bu yolculuğun binde birini bile oluşturmayacak küçük bir kesitini anlattıracağım. Fotoğraflardan, fotoğraf için verdiğimiz pozlardan söz etmek istiyorum.

İlk çocukluk fotoğraflarımızı anımsayalım,  eğer üzerimizde cinsiyeti belli eden pembe, mavi renkler yoksa o fotoğraflarda cinsiyetimizi ele veren bir ipucu pek yoktur, bu belli olsa bile vücut dilimize henüz yansımamıştır. Çocuk gibi davranır, objektife de öyle (cinsiyetsiz) bakarız.

Emeklemekten yürümeye geçiş aşamasında çekilen resimlerde vücut dilimizin de cinsiyete göre, cinsiyetçi bir hal aldığını görüyoruz.

Pantolon ve etek yaşamımıza giriyor, yürüyüş ve oturma şeklimiz cinsiyete göre şekillendiriliyor. Fotoğraf çekilirken verdiğimiz pozlarda adeta çocuk bedenimizden yetişkin bir canavar çıkıyor ortaya.

3-4 yaşındaki kız çocuklarına “seksi” olarak adlandırılan pozlar verdiriliyor. Çocuğun bir eli belinde, vücut 45 derece eğik, karın içeri çekilmiş, popo dışa doğru çıkık, kafa ileride model pozu.

Daha ileriki yaşlarda çekilen fotoğraflarda kılık kıyafet ve makyaj evreye giriyor. Mesela dudağa ruj sürme dönemi başlıyor, üstelik de nedenleri hiç sorgulanmadan.

Yeri gelmişken sormuş olayım: Sahi, fotoğraflarda kadınlar neden rujludurlar? Dudaklar neden kırmızı ya da pembe boyanır? Çünkü kadının dudakları, ağzı erkek dünyası açısından pornografinin vazgeçilmez nesnesidir. En önemlisi de seks, sevişme çoğunlukla oradan başlar. Peki, neden erkek değil de kadın? Çünkü kadın, yapılan, edilendir, erkek ise yapan, eden. Klasik meta ilişkisi, mesela müşterinin bir mağazada kendisini mala beğendirmesi gerekmiyor, malın müşterinin albenisini kışkırtması gerekir.

Mesela fotoğraflarda kadınların göğüs ve etek dekolteleri (bacakları) neden öne çıkarılır? Aynı soru, kadınların kalçaları için de geçerlidir. Göğüsler gibi bacakların ve kalçanın da vücudun öne çıkarılan kısımlarından olmasının, seçilen kıyafette buna dikkat edilmesinin nedeni nedir?

Bunların nedeni estetik midir yoksa pornografi mi? Bunların her birinin erkek dünyasındaki karşılığı seks (seksi olmak) ile ilgilidir. Çünkü bunlar da tıpkı dudaklar gibi erkek pornografisinin, fantezi dünyasının vazgeçilmezidirler.

Tabii ki kadınların derdi bu değildir, onlar bunu fotoğraflarda güzel görünmek adına yapmaktadırlar ama bu, kadınlar tarafından edinilmiş bir bakış açısı değil, onlara çocuk yaşlarda öğretilen bir bakış açısıdır, bunun da cinsiyeti erkektir. Bakan göz kadının olsa da gözün bakışı erkeğe aittir.

Bir de bunun zıddı olarak takdim edilen bir kadınlık hali var. Örneğin Müslüman ailelerde kız çocukları daha 7-8 yaşlardayken tesettüre, daha doğrusu İslam’a, geleneksel aileye ahlakına uygun davranmak üzere eğitiliyorlar. Haliyle bu durum fotoğraflara, fotoğrafların diline de yansıyor.

Çocukların başörtülü ya da namaz kılarken fotoğrafları çekiliyor, çekilen fotoğraflar büyük bir mutluluk duyularak paylaşıma sokuluyor. Bu cenahta ise kız çocukları yetişkin olmaya başladıkça daha da görünmez hale getiriliyorlar, aslında bunun mantığı ile yukarıda örneklerini verdiğim durumun mantığı aynıdır. Birinde kadın seks objesi olarak görüldüğü için mümkün olduğunda erkek pornografisine uygun görünür kılınırken, tesettür halinde ise erkeğin namusu olarak (özeli, özel mülkü, eti, fahişesi) görüldüğü için korumaya alınıyor. Her iki durumda da kadın bir bedene indirgeniyor. Her iki durumda da kadınlar, “Bu benim tercihim” deseler de ikisi de yalandır. Çünkü bir şeyin kişinin kendi seçimi olabilmesi için evvela nötr koşulların mevcut olması gerekir.

5 yaşındaki bir çocuğun 45 derece kıvrılarak poz vermesi onun aklının ürünü olmaz, çocuk bunu bilmez, öğrenir. Nasıl güzel görüneceğini de öyle. Keza hiçbir kız çocuğu daha o yaştayken günaha girmemek adına bedenine yabancılaşmayı, tesettüre girmeyi akıl edemez, ona da öğretilir, korku ile o ucube şeyin içine hapsedilir.

Bir şeyin kadınların kendi seçimi olabilmesi için kadınlıktan kurtulmak gerekir zira kadınlık, bir başına bir kültür değil, erkek kültürünün tamamlayıcısı olarak erkekler tarafından inşa edilmiştir.

Elias Nin
04-09-2022